Πονοκέφαλος, ημικρανία και ο ρόλος της φυσικοθεραπείας

Ο πονοκέφαλος ή κεφαλαλγία είναι μια συχνή διαταραχή η οποία παρουσιάζεται στο 66% του γενικού πληθυσμού επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν. Λόγω κεφαλαγίας, σημαντική είναι ανά τον κόσμο η ατομική και η κοινωνικο-οικονομική επιβάρυνση η οποία συνίσταται σε άμεσες δαπάνες (στην υγειονομική περίθαλψη) και σε έμμεσες δαπάνες (άδεια ασθενείας και μειωμένη παραγωγικότητα).

Κατηγορίες πονοκεφάλων

Η “Διεθνής Κοινότητα Κεφαλαλγίας” (International Headache Society) κατηγοριοποιεί τους πονοκεφάλους σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρωτογενείς είναι οι πιο συχνοί και  χωρίς να γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει η “ημικρανία” και ο λεγόμενος “πονοκέφαλος τύπου-τάσεως” (Tension type Headache).

Στην κατηγορία των δευτερογενών πονοκεφάλων ανήκει ο “πονοκέφαλος προερχόμενος από την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης” (Cervicogenic Headache) που θα αναλυθεί στη συνέχεια.

Ημικρανία

Η ημικρανία αποτελεί μία πολύ συχνή διαταραχή, συναντάται συχνότερα στο θηλυκό φύλο (43%) σε σχέση με το αντρικό (18%) και εμφανίζεται κυρίως σε εργαζόμενα άτομα. Μετά την οσφυαλγία, η ημικρανία αποτελεί τον δεύτερο παράγοντα που οδηγεί σε χρόνιες καθημερινές δυσλειτουργίες των ατόμων που πάσχουν. Χαρακτηριστικά, ένας στους δύο πάσχοντες θα αναπτύξει επίμονα (χρόνια) συμπτώματα. Από τα κύρια συμπτώματα είναι ο μέτριος έως και έντονος πόνος (πονοκέφαλος) ο οποίος εμφανίζεται στη μία πλευρά της κεφαλής, διάρκειας μερικών ωρών που ενδεχομένως να αγγίξει και τις 72 ώρες σε ένα μόνο επεισόδιο, η ναυτία, η “φωτοφοβία” ακόμα και οι εμετοί. Φαίνεται πως ο τρόπος ζωής, η έντονη σωματική κόπωση, οι διαταραχές ύπνου, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, αποτελούν μηχανισμούς πυροδότησης κρίσεων.

Πονοκέφαλος τύπου-τάσεως

Αυτός ο τύπος πονοκεφάλου θεωρείται μια πιο μέτριας έντασης διαταραχή χωρίς απαραίτητα να εμφανίζει πάντα συμπτώματα ημικρανίας. Εμφανίζεται με επεισόδια σχετικά χαμηλής συχνότητας και κυρίως μικρής διάρκειας, συνήθως όχι περισσότερο από αρκετές ώρες. Μπορεί να εμφανίζεται μονόπλευρα στην κεφαλή, αλλά πολύ συχνά γενικεύεται και στις δύο πλευρές αυτής. Χαρακτηριστικά περιγράφεται από τους πάσχοντες ως πίεση ή σφίξιμο, όπως μια βέργα ή μια σφιχτή ζώνη γύρω από το κεφάλι, δίπλα ή πάνω από τα μάτια, στους κροτάφους και συνήθως εξαπλώνεται στον αυχένα.

Αν και δεν έχουν εξακριβωθεί πλήρως, πιθανές πηγές πόνου αποτελούν οι σφιχτοί μύες του αυχένα ή και της γνάθου οι οποίοι βρίσκονται σε τάση. Επιστημονικά αποδεδειγμένοι παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση μυϊκών σπασμών είναι το άγχος το οποίο “σωματοποιείται” και εκδηλώνεται διαμέσου της έντονης σύσπασης των μυών. Επίσης, πολλαπλοί αρνητικοί ψυχοκοινωνικοί παράγοντες  της καθημερινότητας ή διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη φαίνεται να έχουν άμεση σχέση με την εμφάνιση πονοκεφάλων.

Δευτερογενείς πονοκέφαλοι

Οι δευτερογενείς πονοκέφαλοι μπορεί να είναι απόρροια υποκείμενης νόσου, όπως μία λοίμωξη, μία φλεγμονώδης νόσος, ένας όγκος στον εγκέφαλο, ένα ανεύρυσμα ή κατάχρηση ουσιών. Επίσης ενδέχεται να παρουσιαστεί ως “αναφερόμενος πόνος” δηλαδή πόνος προερχόμενος από άλλες περιφερειακές δομές όπως τα δόντια, τη μύτη, τα αυτιά, το λαιμό ή τον αυχένα. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και ο “πονοκέφαλος προερχόμενος από την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης”.Η συγκεκριμένη μορφή αποτελεί περίπου το 15-20% όλων των χρόνιων και επαναλαμβανόμενων πονοκεφάλων και στην πλειονότητα των περιπτώσεων παραπέμπονται για φυσικοθεραπεία καθώς παρουσιάζουν συμπτώματα αυχεναλγίας. Και αντιστρόφως, σε ασθενείς με αυχεναλγία ή κροταφογναθικές διαταραχές ο πονοκέφαλος και οι ημικρανίες αποτελούν συνήθη συμπτώματα.

O ρόλος της φυσικοθεραπείας

 Αρκετοί αναρωτιούνται ή δυστυχώς δεν γνωρίζουν την σημαντική συμβολή της φυσικοθεραπείας στην αντιμετώπιση των προαναφερθέντων τύπων πονοκεφάλου. Μεγάλος αριθμός ερευνών υποστηρίζει την αποτελεσματικότητά της για τη μείωση των συμπτωμάτων συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών.

Αξιολόγηση

Η αλληλοεπικάλυψη των συμπτωμάτων των δύο αυτών μορφών πονοκεφάλου περιπλέκει σε μεγάλο βαθμό την κατάλληλη διάγνωση, οδηγώντας σε λανθασμένες διαγνώσεις σε περίπου 50% των περιπτώσεων. Για το λόγο αυτό, μείζωνος σημασίας για τη θεραπεία αποτελεί το κομμάτι της αξιολόγησης. Προτού καθοριστεί η κατάλληλη και εξατομικευμένη θεραπεία, προηγείται η λήψη ενός αναλυτικού ιστορικού του ασθενή που ακολουθείται από την κλινική/φυσική εξέταση που θα μας οδηγήσει στη κλινική εκτίμηση/διάγνωση. Υπάρχουν επαρκή ερευνητικά δεδομένα με υψηλά επίπεδα αξιοπιστίας και ακρίβειας για τις μεθόδους-τεστ που επιστρατεύουμε για τη διάγνωση των πονοκεφάλων.

Θεραπεία

Πέρα από μια φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να φανεί χρήσιμη, η φυσικοθεραπεία σαν μία αξιόπιστη και αποτελεσματική θεραπευτική μέθοδο. Έχει φανεί από μεγάλο αριθμό ερευνών ότι:

• οι ειδικές τεχνικές κινητοποίησης (manual therapy) των ιστών και των αρθρώσεων του αυχένα
• oι θεραπευτικές ασκήσεις ενδυνάμωσης
• οι διατάσεις
• ποικίλες τεχνικές χαλάρωσης

Επίσης, ερευνητικές μελέτες χαρακτηρίζουν ιδιαιτέρως σημαντική την επίδραση του Φυσικοθεραπευτικού  βελονισμού σε ασθενείς με κεφαλαλγίες. Επιλέγονται λοιπόν οι κατάλληλες για τον κάθε ασθενή θεραπευτικές μεθόδοι, οι οποίες φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές όταν εφαρμόζονται σε συνδυασμό μεταξύ τους.

Συμπερασματικά

Οι πονοκέφαλοι μπορεί να είναι και βασανιστικοί κάποιες φορές επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής πολλών ανθρώπων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διεθνής έρευνα υποστηρίζει τη φυσικοθεραπεία σαν μία θεραπευτική παρέμβαση η οποία μπορεί να εγγυηθεί μακροπρόθεσμα θεραπευτικά αποτελέσματα για τους παραπάνω τύπους πονοκεφάλου.